Scholen in Oudega
Al in 1581 was in Oudega een school, deze school stond honderd meter westelijker dan de oude school aan de Buorren. Eerste schoolmeester was toen Sitse Roleffs, zijn taak was "schoelmester en leert bij provisie de kinder". In 1580 verordonneerde de Friese overheid, Friesland was in die tijd autonoom, dat de Roomse kerken en scholen werden geconfisqueerd en aan de hervormden werden gegeven. De overheid gaf het kerkelijk bestel order om, onder supervisie van de overheid, te zorgen voor christelijk onderwijs. Zo ontstonden overal in Friesland scholen waarin onderwijs op calvinistische geest werd gegeven. Of er voor 1581 een school in Oudega was is niet te bewijzen, maar de kans is zeker aanwezig dat al ruim voor die tijd een school in Oudega stond. Sinds de Franse tijd, 1795-1813, trok de overheid in Den Haag de teugels strakker aan. Het onderscheid tussen Openbaar en Bijzonder onderwijs werd voor het eerst gemaakt in de schoolwet van 1801. Voor die tijd was alle onderwijs christelijk, de benaming bijzondere lagere school klopt dan ook niet. Alle onderwijs was tot die tijd christelijk, dus zou een openbare school eigenlijk bijzondere school geheten moeten hebben in plaats van andersom.
Openbare lagere school figuur 59. Openbare lagere school +/- 1935
overgenomen van (Stichting "Hattum de Vries", 2015) auteursrechthebbende niet bekend.
In den beginne, toen Staat en Kerk nog niet gescheiden waren, werden schoolmeesters door de kerk benoemd en waren zij tevens "voorzanger" tijdens de kerkdiensten. Zoals eerder vermeld stond de oude school iets meer naar het westen aan de Buorren. In 1817 kreeg Oudega een nieuwe school en in 1866 werd de nieuwe school gebouwd aan de Buorren 33a. De bouw van de school werd gegund aan bouwbedrijf Joh. H. Kant uit Ureterp voor de somma van 4.518,=.
De school bleef aan de Buorren tot de bouw van de nieuwe school aan de Great Haersmawei geopend werd op 1 maart 1956. Hierna werd een lokaal verbouwd tot gymnastieklokaal, het andere lokaal werd vanaf januari 1955 gebruikt door de kleuterschool. Met de opening van "de Beukerstins" in maart 1961 vertrokken de kleuters naar de overkant van de straat. Al in 1967 blijkt de nieuwe kleuterschool te klein en komen de kleuters weer terug. Na de bouw van een tweede lokaal in 1976 vertrekken de kleuters voorgoed. Hiermee komt een einde aan het onderwijs op deze locatie na 90 jaar. School met de Bijbel / De Grûnslach figuur 61. School met de bijbel 1978
overgenomen van (Stichting "Hattum de Vries", 2015) auteursrechthebbende niet bekend.
Met de verhuizing van de Achterwei naar It West en natuurlijk de gelijkschakeling tussen christelijk en openbaar onderwijs begint de bloeitijd van de school.
In 1924 was het aantal leerlingen opgelopen tot 131, het daaropvolgende jaar ging men op schoolreisje. De stoomboot "De Voorwaarts"van Hattum de Vries werd ingehuurd en men toog met zijn allen naar Leeuwarden. Hier hebben de kinderen het Friesch Museum bezocht. In 1936, bij het 50-jarig bestaan had de school 151 leerlingen. Nadat de weg naar Eernewoude aangelegd was in 1938 kwamen er nog een tiental leerlingen bij, deze leerlingen bleven tussen de middag op school. in 1939 was het leerlingenaantal al opgelopen tot 165 leerlingen. Dit was teveel, en als oplossing koos men ervoor om bij toerbeurt de leerlingen vrij te geven. In december 1940 werd een lokaal van de gereformeerde kerk gehuurd, het aantal leerlingen was inmiddels 175. Na de invoering van het 8ste leerjaar in 1944 waren er 202 leerlingen. In 1946 hebben er zelfs een tijdlang 226 leerlingen op school gezeten. In 1952 werd de school uitgebreid met twee extra lokalen, en in 1967 werd de school aangepast aan de eisen van de moderne tijd. Vooruitlopend op de verplichte samenvoeging van kleuter- en lager onderwijs besluit men te fuseren met de Beukerstins. Rond 1997 verhuist de school, na een grondige verbouwing van "de Beukerstins" worden de twee scholen samengevoegd en wordt de oude school verkocht aan Installatiebedrijf de Vries. Na tien jaar wordt het pand doorverkocht en sindsdien is het in gebruik als kanohandel. |
Christelijke lagere school figuur 60. Opening "School met den Bijbel" op 16 augustus 1922.
overgenomen van (Stichting "Hattum de Vries", 2015) auteursrechthebbende niet bekend.
Al voor 1880 werd er gesproken over het oprichten van een Christelijke school. Tot een daadwerkelijke oprichting kwam het evenwel niet, de tijd was nog niet geheel rijp. In 1884 werd een nieuwe poging ondernomen onder leiding van dominee Renkema.
Ook nu "keallet it swier", maar men liet de moed niet hangen en zette door. Er werd een schoolcommissie opgericht en deze kreeg contact met meester Woudsma uit Middelstum. Hij wilde graag samen met de commissie werken aan de oprichting van een christelijke school in Oudega. In 1886 werd gestart in een lokaal van de gereformeerde kerk aan de Achterwei. In 1891 had de school 104 leerlingen en maar één lokaal. In de jaren erna bleek dat het elke keer weer schrapen was om de begroting rond te krijgen. Christelijke scholen konden slechts bestaan door de geldelijke bijdrage van de ouders en gulle gevers. Pas rond 1895 werd er van staatswege een vergoeding verstrekt voor het onderwijs, voor Oudega was dit 200 gulden. Toch kreeg de school het voor elkaar uit te breiden, in 1902 werd de school uitgebreid met een extra lokaal voor de somma van 1.900 gulden. In oktober 1920 veranderde de regelgeving. De gelijkschakeling tussen openbaar en bijzonder onderwijs was een feit. De salarissen van de onderwijzers en de kosten voor de school-gebouwen kwamen voor rekening van de gemeente. Omdat het oude schoolgebouw aan de Achterwei niet meer aan de eisen voldeed was dit een regeling die precies op het goede moment in werking trad. Er werd besloten de nieuwe school te bouwen aan It West, voor de somma van 34.993 gulden werd het gegund aan bouwbedrijf J. J. Baron te Drachten. Great Haersmaskoalle figuur 62. Great Haersmaskoalle +/- 1970
overgenomen van (Stichting "Hattum de Vries", 2015) auteursrechthebbende niet bekend.
In 1956 werd de Great Haersmaskoalle in gebruik genomen. Deze school had drie leslokalen en een gemeenschapsruimte. Vanaf 1 maart 1956 werd lesgegeven in het nieuwe gebouw. In het zelfde schoolgebouw zat de Stichting bijzonder neutrale kleuterschool, de tweede kleuterschool in Oudega.
Met de verplichte samenvoeging van scholen in 1984 fuseren deze twee scholen, net als bij de christelijke tegenhanger aan de Buorren. In 2010 blijkt de oude school niet meer te voldoen aan de huidige eisen en wordt besloten een nieuwe school te bouwen op het naastgelegen terrein. Deze school kan nu weer jaren mee, al is de terugloop in leerlingen ook hier duidelijk merkbaar. Zoals het er nu uitziet zal er in 2016 een samenwerkingsverband worden aangegaan tussen de "Great Haersmaskoalle" en "de Grûnslach". Hiermee zal dan een einde komen aan meer dan 130 jaar onderwijs tussen verschillende gezindtes. Volgens velen had dit veel eerder gemoeten, volgens anderen veel later of nooit. Tóch is het mooi dat door de krimp, de inklinkende leerlingenaantallen men min of meer gedwongen wordt samen te gaan werken. |
|
|
Vroeger en nu
figuur 63. School met de Bijbel 1925
overgenomen van (Stichting "Hattum de Vries", 2015) auteursrechthebbende niet bekend.
|
figuur 64. "de Grûnslach" april 2015
foto: F. Wijma
|
figuur 65. "Great Haersmaskoalle" april 2015
Foto: F. Wijma
|
figuur 66 Oudega, scholen Googlemaps (2015)
